Paradigmat programuese

Kur kompleksiteti i problemeve rritet, bëhet më i vështirë shkrimi dhe menaxhimi i programeve të cilat merren me ato probleme.

Paradigmë programuese e quajmë filozofinë e shkruarjes së programeve.

Paradigma imperative

Programuesi jep urdhërat se çfarë duhet bërë gjatë ekzekutimit të programit.

Urdhërat diktojnë rrjedhën e ekzekutimit dhe ndryshimin e gjendjes hap pas hapi.

Gjuha e asamblerit

Formë imperative e shkrimit të programeve në nivel të makinës.

Programuesi ia jep hapat e ekzekutimit procesorit, si psh. add, jump, compare etj.

Nuk ekziston struktura e blloqeve, kushtëzimeve, ose unazave. Urdhërat vetëm ndryshojnë gjendjen ose bëjnë kërcime të ekzekutimit.

Programimi i strukturuar

Formë imperative e shkrimit të programeve, ku urdhërat grupohen në nivel të blloqeve.

Kjo formë programimi është aplikuar gjatë kësaj lënde.

Bazohet në: blloqe, kushtëzime, unaza, switch, etj.

Programimi procedural

Formë imperative e programimit të strukturuar, ku programi ndahet në blloqe të njohura si procedura.

Shembull: Programi i një loje kompjuterike:

int main() {
  inicializoFushen();
  luajLojen();
  shfaqPiket();
  return 0; // fund
}

Programimi funksional

Filozofi e programimit që bazohet në funksione.

Bazohet në: transformimin e të dhënave, kompozimin e funksioneve, jo-ndryshueshmërinë, largimin e efekteve anësore.

Gjuhë të tilla: Haskell, Scala, ML, F#, JavaScript

Programimi i orientuar në objekte

Filozofi programimi që bazohet në struktura të dhënave dhe sjellje të tyre.

Gjërat e jetës reale pasqyrohen në objekte. Objekti mban të dhëna si dhe funksionalitet.

Bazohet në: klasa, enkapsulim, trashëgimi, polimorfizëm, abstraksione.

Gjuhë të tilla: Java, C++, C#, JavaScript

Llojet e gjuhëve programuese

Gjuha programuese mund të jetë:

• E kompajlluar - një program tjetër e merr kodin dhe e kthen në urdhëra të makinës, psh. C++.
• E interpretuar - një program tjetër e merr kodin dhe e ekzekuton aty për aty, psh. JavaScript.
• JIT (Just In Time) kompajlluar - programi kompajllohet në një gjuhë të ndërmjetshme. Kjo gjuhë kompajllohet në urdhëra të makinës kur ekzekutohet programi (aty për aty), psh Java, C#.

Gjuha programuese mund të jetë:

• Me tipe statike - tipi i variablave dihet paraprakisht (psh. int x) - C++, Java, C#, etj.
• Me tipe dinamike - tipi i variablave dihet vetëm kur ekzekutohet programi - JavaScript, Python, PHP, Ruby, etj.

Gjuha programuese mund të jetë:

• Me tipe “të forta” - tipet e të dhënave nuk ndryshohen pa urdhëra ose transformime eksplicite - Java, C#, F#, Python, etj.
• Me tipe “të dobëta” - tipet e të dhënave ndryshohen sipas situatës, psh. "5" == 5 jep true - JavaScript, C (në një nivel), etj.

Memoria e programit mund të jetë:

• E menaxhuar - gjatë ekzekutimit dikush kujdesët që memorien e pashfrytëzuar ta lirojë (garbage collection).
• E pamenaxhuar - programuesi vet duhet të kujdesët që memorien e pashfrytëzuar ta lirojë.

Llojet e programeve

Disa lloje arkitekturash të programit:

• Model-View-Controller
• Model-View-ViewModel
• Model-View-Update
• Model-View-Presenter

Programet shfrytëzohen për shumë qëllime:

• Web serverë - shërbejnë HTTP kërkesa.
• Web klientë - aplikacione në shfletues.
• Aplikacionet desktop - ndërfaqe GUI.
• Aplikacione mobile - GUI në pajisje mobile.
• Programet console - kryejnë punë të ndryshme.
• Programet në mikrokontrollerë dhe sisteme operative.

Web serveri është një program që vazhdimisht shërben kërkesa për klientët.

Disa teknologji për web serverë:

• PHP
• ASP.NET
• Ruby on Rails
• Node.js

Zakonisht njihet si back-end programim.

Klient aplikacioni është një aplikacion që ekzekutohet në shfletues dhe komunikon me web serverin.

Zakonisht shkruhen në JavaScript dhe njihet si front-end programim.

Disa teknologji për klient aplikacione:

• HTML, CSS, JavaScript
• jQuery, React, Vue, Angular

Për më shumë rreth web lexoni këtu.

Desktop aplikacionet janë programe që ekzekutohen në kompjuterët lokal. Ata ofrojnë një ndërfaqe për interaksion me shfrytëzuesin.

Disa teknologji për desktop aplikacione:

• C# me WPF, UWP, ose WinForms
• Java me JavaFX, Swing, etj.
• Node.js me Electron
• C++ me Qt

Aplikacionet mobile janë programet e shkruara për pajisje mobile - kryesoret Android dhe iOS.

Disa teknologji për ueb aplikacione:

• Android me Java, Kotlin, Scala
• iOS me Swift, Objective-C
• Ndër-platformë me React Native, Flutter, Xamarin, etj.